Verse I.38

Ratnagotravibhāga Root Verse I.38

Previous Verse

Next Verse

Verse I.38 Variations

सुखो मनोमयस्कन्धतद्धेतुविनिवृत्तितः
नित्यः संसारनिर्वाणसमताप्रतिवेधतः

sukho manomayaskandhataddhetuvinivṛttitaḥ
nityaḥ saṃsāranirvāṇasamatāprativedhataḥ

E. H. Johnston as input by the University of the West.

།ཡིད་ཀྱི་རང་བཞིན་ཕུང་པོ་དང་།
།དེ་རྒྱུ་ལོག་ཕྱིར་བདེ་བ་ཉིད།
།འཁོར་བ་དང་ནི་མྱ་ངན་འདས།
།མཉམ་པ་ཉིད་དུ་རྟོགས་ཕྱིར་རྟག

Dege, PHI, 112

It is bliss because the skandha of a mental nature
And its causes have come to an end.
It is permanent because the equality
Of saṃsāra and nirvāṇa is realized.

When the Clouds Part, Brunnhölzl, 366

唯如來法身是樂波羅蜜以世間涅槃平等證故故名為常
(This verse is not marked as such in the CBETA edition.)

http://cbetaonline.dila.edu.tw/en/T31n1611_p0830c11

Il est félicité parce qu’il a renoncé aux agrégats

De nature mentale et à leurs causes. Il est permanence parce qu’il réalise L’égalité du saṃsāra et du nirvāṇa.

Charrier, Christian and Patrick Carré. Traité de la Continuité suprême du Grand Véhicule. Plazac: Éditions Padmakara, 2019.

RGVV Commentary on Verse I.38

Tibetan
English
Sanskrit
Chinese

---

Full Tibetan Commentary
Full English Commentary
Full Sanskrit Commentary
Full Chinese Commentary

།དེ་ནི་རང་བཞིན་དག་ཕྱིར་དང་། །བག་ཆགས་སྤངས་ཕྱིར་གཙང་བ་ཡིན། །བདག་དང་བདག་མེད་སྤྲོས་པ་དག །{br}ཉེ་བར་ཞི་བ་དམ་པའི་བདག །ཡིད་ཀྱི་རང་བཞིན་ཕུང་པོ་དང་། །དེ་རྒྱུ་ལོག་ཕྱིར་བདེ་བ་ཉིད། །འཁོར་བ་དང་ནི་མྱ་ངན་འདས། །མཉམ་པ་ཉིད་དུ་རྟོགས་ཕྱིར་རྟག །མདོར་བསྡུ་ན་རྒྱུ་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་ན་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་ཆོས་ཀྱི་སྐུ་གཙང་བའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པར་རིག་པར་བྱ་སྟེ། {br}སྤྱིའི་མཚན་ཉིད་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་དག་པ་དང་། ཁྱད་པར་གྱི་མཚན་ཉིད་དྲི་མ་མེད་པའི་ཡོངས་སུ་དག་པས་སོ། །རྒྱུ་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་བདག་གི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པར་རིག་པར་བྱ་སྟེ། མུ་སྟེགས་ཀྱི་མཐའ་དང་བྲལ་བས་བདག་གི་སྤྲོས་པ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་དང་། ཉན་ཐོས་{br}ཀྱི་མཐའ་སྤངས་པས་བདག་མེད་པའི་སྤྲོས་པ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། །རྒྱུ་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་བདེ་བའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པར་རིག་པར་བྱ་སྟེ། སྡུག་བསྔལ་ཀུན་འབྱུང་བའི་རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་སྤངས་པས་བག་ཆགས་ཀྱིས་མཚམས་སྦྱོར་བ་བཅོམ་པའི་ཕྱིར་དང་། སྡུག་བསྔལ་{br}འགོག་པའི་རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་མངོན་དུ་བྱས་པས་ཡིད་ཀྱི་རང་བཞིན་གྱི་ལུས་འགགས་པ་མངོན་དུ་བྱས་པའི་ཕྱིར་རོ། །རྒྱུ་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་རྟག་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པར་རིག་པར་བྱའོ། །འཁོར་བ་མི་རྟག་མི་འབྲིད་པས་ཆད་པའི་མཐར་མ་ལྷུང་བའི་ཕྱིར་དང་། མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་{br}རྟག་པ་མི་སྣོན་པས། རྟག་པའི་མཐར་མ་ལྷུང་བའི་ཕྱིར་རོ། །ཇི་སྐད་དུ། བཅོམ་ལྡན་འདས་གལ་ཏེ་འདུ་བྱེད་མི་རྟག་གོ་ཞེས་བགྱི་བར་ལྟ་ན་དེའི་ཆད་པར་ལྟ་བར་འགྱུར་ཏེ། དེ་ནི་དེའི་ཡང་དག་པ་མ་ལགས་པའི་ལྟ་བར་འགྱུར་རོ། །བཅོམ་ལྡན་འདས་གལ་ཏེ་མྱ་ངན་ལས་འདས་

---

པ་རྟག་པ་ཞེས་བགྱི་བར་ལྟ་ན། དེ་ནི་དེའི་རྟག་པའི་ལྟ་བར་འགྱུར་ཏེ། དེ་ནི་དེའི་ཡང་དག་པ་མ་ལགས་པའི་ལྟ་བར་འགྱུར་རོ་ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན་ནོ། །ཆོས་ཀྱི་དབྱིངས་ཀྱི་ཚུལ་གྱི་སྒོ་འདིས་ནི་དོན་དམ་པར་འཁོར་བ་ཉིད་མྱ་ངན་ལས་འདས་པར་བརྗོད་པ་ཡིན་ཏེ། གཉིས་{br}ཀ་ལྟར་རྣམ་པར་མི་རྟོག་པ་མི་གནས་པའི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་མངོན་དུ་བྱེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ལྟ་མོད་ཀྱི་རྒྱུ་གཉིས་ཀྱིས་ཁྱད་པར་མེད་པར་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཉེ་བ་དང་རིང་བ་འབྲེལ་པས་མི་གནས་པའི་གནས་ཐོབ་པ་ཙམ་བསྟན་པ་ཡིན་ནོ། །རྒྱུ་གཉིས་པོ་གང་དག་{br}གིས་ཤེ་ན། འདི་ལ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ནི་ཁྱད་པར་མེད་པར་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཉེ་བ་མ་ཡིན་ཏེ། ཤེས་རབ་ཀྱིས་སྲེད་པའི་བག་ལ་ཉལ་མཐའ་དག་སྤངས་པའི་ཕྱིར་རོ། །རིང་བ་ཡང་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ཏེ། སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོས་དེ་དག་ཡོངས་སུ་མ་བཏང་{br}བའི་ཕྱིར་རོ། །འདི་ནི་མི་གནས་པའི་རང་བཞིན་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་བྱང་ཆུབ་རྗེས་སུ་འཐོབ་པའི་ཐབས་ཏེ། ཤེས་རབ་ཀྱིས་ནི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྲེད་པའི་བག་ལ་ཉལ་མཐའ་དག་སྤངས་པས་ན་བདག་ལ་ཕན་པའི་ཕྱིར། མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་བརྟེན་པའི་{br}བསམ་པ་ཅན་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་མི་འདའ་བའི་རིགས་ཅན་བཞིན་དུ་འཁོར་བ་ལ་མི་གནས་ལ། སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོས་སྡུག་བསྔལ་བའི་སེམས་ཅན་ཡོངས་སུ་མ་བཏང་བས་ནི་གཞན་ལ་ཕན་པའི་ཕྱིར། འཁོར་བ་ལ་བརྟེན་པའི་སྦྱོར་བ་ཅན་ཞི་བ་བགྲོད་པ་གཅིག་པའི་རིགས་ཅན་བཞིན་དུ་{br}མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་མི་གནས་སོ།

Because the [dharmakāya] is naturally pure {P96a}

And free from latent tendencies, it is pure.

It is the supreme self because the reference points

Of self and no-self are at peace. I.37

It is bliss because the skandha of a mental nature

And its causes have come to an end.

It is permanent because the equality

Of saṃsāra and nirvāṇa is realized. I.38

In brief, the pāramitā of purity in terms of the dharmakāya of the Tathāgata should be understood through two reasons—by virtue of the natural purity that is its general characteristic and by virtue of the purity of being stainless that is its particular characteristic. [Its] pāramitā of self should [also] be understood through two reasons—by virtue of being free from the reference points of a self due to having abandoned the extreme of the tīrthikas and by virtue of being free from the reference points of noself due to having abandoned the extreme of the śrāvakas. [Its] pāramitā of bliss should [likewise] be understood through two reasons—by virtue of having overcome [all] linking [to saṃsāra] through latent tendencies due to having relinquished all aspects of the origin of suffering and by virtue of perceiving the cessation of the skandha of a mental nature due to perceiving all aspects of the cessation of suffering. [Its] pāramitā of permanence should [also] be understood through two reasons—by virtue of not falling into the extreme of extinction due to not denying impermanent saṃsāra and by virtue of not falling into the extreme of eternity due to not superimposing permanent nirvāṇa. As [the Śrīmālādevīsūtra] says:

Bhagavan, if someone were to see formations as being impermanent, this would be their view of extinction. {J35} It would not be their correct view. Bhagavan, {D93b} if someone were to see nirvāṇa as being permanent, this would be their view of eternity. It would not be their correct view.

By virtue of this introduction to the principle of the dharmadhātu, it is said that, ultimately, saṃsāra itself is nirvāṇa, {P96b} because [tathāgatas] realize the nonabiding nirvāṇa in which neither [saṃsāra nor nirvāṇa] are conceived.

Moreover, they are free from being close to, or distant from, all sentient beings without difference for two reasons. Therefore, what is explained [here] is the mere attainment of the abode of nonabiding. For which two[reasons is that so]? [In this world] here, without difference, bodhisattvas are not close to any sentient beings because they have relinquished all latencies of craving without exception due to their prajñā. Nor are they distant [from sentient beings] because they do not abandon them due to their great compassion. This is the means for attaining the completely perfect awakening that has the nature of being nonabiding. By virtue of having relinquished all latencies of craving without exception due to their prajñā, bodhisattvas are intent on passing into nirvāṇa for their own benefit and do not remain in saṃsāra like those who do not have the disposition for passing into parinirvāṇa. By virtue of not abandoning suffering sentient beings due to their great compassion, they make efforts in entering saṃsāra for the benefits of others and do not remain in nirvāṇa like those who have the disposition of solely seeking [the personal] peace [of nirvāṇa].

sa hi prakṛtiśuddhatvādvāsanāpagamācchuciḥ

paramātmātmanairātmyaprapañcakṣayaśāntitaḥ//37//

sukho manomayaskandhataddhetuvinivṛttitaḥ/

nityaḥ saṃsāranirvāṇasamatāprativedhataḥ//38//

samasato dvābhyāṃ kāraṇābhyāṃ tathāgatadharmakāye śubhapāramitā veditavyā/ prakṛtipariśuddhyā sāmānyalakṣaṇena/ vaimalyapariśuddhyā viśeṣalakṣaṇena/ dvābhyāṃ kāraṇābhyāmātmapāramitā veditavyā/ tīrthikāntavivarjanatayā cātmaprapañcavigamācchrāvakāntavivarjanatayā ca nairātmyaprapañcavigamāt/ dvābhyāṃ kāraṇābhyāṃ sukhapāramitāṃ veditavyā/ sarvākāraduḥkhasamudayaprahāṇataśca vāsanānusaṃdhisamudghātāt sarvākāraduḥkhanirodhasākṣātkaraṇataśca manomayaskandhanirodhasākṣātkāraṇāt/ dvābhyāṃ kāraṇābhyāṃ nityapāramitā veditavyā/ anityasaṃsārānapakarṣaṇāta ścocchedāntā patanān nityanirvāṇasamāropaṇataśca śāśvatāntāpatanāt/ yathoktam/ anītyāḥ saṃskārā iti ced bhagavan paśyeta sāsya syāducchedadṛṣṭiḥ/ sāsya syānna samyagdṛṣṭiḥ/ nityaṃ nirvāṇamiti ced bhagavan paśyeta sāsya syācchāśvatadṛṣṭiḥ/ sāsya syānna samyagdṛṣṭiriti/

tadanena dharmadhātunayamukhena paramārthataḥ saṃsāra eva nirvāṇamityuktam/ ubhayathāvikalpanāpratiṣṭhitanirvāṇasākṣātkaraṇataḥ/ api khalu dvābhyāṃ kāraṇābhyāmaviśeṣeṇa sarvasattvānāmāsannadūrībhāvavigamādapratiṣṭhitapadaprāptimātraparidīpanā bhavati/ katamābhyāṃ dvābhyām/ iha bodhisattvo'viśeṣeṇa sarvasattvānāṃ nāsannībhavati prajñayāśeṣatṛṣṇānuśayaprahāṇāt/ na dūrībhavati mahākaruṇayā tadaparityāgāditi/ ayamupāyo'pratiṣṭhitasvabhāvāyāḥ samyaksaṃbodheranuprāptaye/ prajñayā hi bodhisattvo'śeṣatṛṣṇānuśayaprahāṇādātmahitāya nirvāṇagatādhyāśayaḥ saṃsāre na pratiṣṭhate'parinirvāṇagotravat/ mahākaruṇayā duḥkhitasattvāparityāgāt parihītāya saṃsāragataprayogo nirvāṇe na pratiṣṭhate śamaikayānagotravat/

以如來法身自性清淨離一切煩惱障智障習氣故名為淨是故說言唯如來法身是淨波羅蜜以得寂靜第一自在我故離無我戲論究竟寂靜故名為我是故說言唯如來法身是我波羅蜜以得遠離意生陰身因故名為樂是故說言唯如來法身是樂波羅蜜以世間涅槃平等證故故名為常是故說言唯如來法身是常波羅蜜又復略說有二種法依此二法如來法身有淨波羅蜜應知何等為二一者本來自性清淨以因相故二者離垢清淨以勝相故有二種法依此二法如來法身有我波羅蜜應知何等為二一者遠離諸外道邊以離虛妄我戲論故二者遠離諸聲聞邊以離無我戲論故有二種法依此二法如來法身有樂波羅蜜應知何等為二一者遠離一切苦二者遠離一切煩惱習氣此以何義云何遠離一切苦以滅一切種苦故以滅一切意生身故云何遠離煩惱習氣以證一切法故有二種法依此二法如來法身有常波羅蜜應知何等為二一者不滅一切諸有為行以離斷見邊故二者不取無為涅槃以離常見邊故以是義故聖者勝鬘經中說言世尊見諸行無常是斷見非正見見涅槃常是常見非正見妄想見故作如是見

---

故以是義故依如是向說法界法門第一義諦說即世間法名為涅槃以此二法不分別故以證不住世間涅槃故是

Other English translations

Listed by date of publication

Obermiller (1931)

Through the extirpation of even the non-physical elements

And of their causes, it is the Supreme Bliss,

And, through the intuition of the identity of Saṃsāra and Nirvāṇa,

It is eternal (being free from the limits of both).

Takasaki (1966)

He is blissful because the Mind-made Aggregate

And its causes have been removed [completely];

He is eternal because he has realized

The equality of the Phenomenal Life and Nirvāṇa.

Holmes (1985)

It is happiness through the five aggregates',

which are of a mental nature, and also their causes' demise.

It is permanence since the sameness,

of saṃsāra and nirvāṇa, has been realised.

Holmes (1999)

It is happiness through the demise of the five aggregates,

which are of a mental nature, and their causes.

It is permanence since the sameness

of saṃsāra and nirvāṇa has been realised.

Fuchs (2000)

It is true happiness, since [even] the aggregates

of mental nature and their causes are reversed.

It is permanence, since the cycle of existence

and the state beyond pain are realized as one.

Textual sources

Commentaries on this verse

Academic notes