Verse I.6

Ratnagotravibhāga Root Verse I.6

Previous Verse

Next Verse

Verse I.6 Variations

अनादिमध्यनिधनप्रकृतत्वादसंस्कृतम्
शान्तधर्मशरीरत्वादनाभोगमिति स्मृतम्

anādimadhyanidhanaprakṛtatvādasaṃskṛtam
śāntadharmaśarīratvādanābhogamiti smṛtam

E. H. Johnston as input by the University of the West.

།ཐོག་མ་དབུས་མཐའ་མེད་པ་ཡི།
།རང་བཞིན་ཡིན་ཕྱིར་འདུས་མ་བྱས།
།ཞི་བ་ཆོས་ཀྱི་སྐུ་ཅན་ཕྱིར།
།ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་ཅེས་བྱ་བར་བརྗོད།

Dege, PHI, 109

It is unconditioned because its nature
Is to be without beginning, middle, and end.
It is declared to be effortless
Because it possesses the peaceful dharma body.

When the Clouds Part, Brunnhölzl, 337.

非初非中後

自性無為體 及法體寂靜 故自然應知

http://cbetaonline.dila.edu.tw/en/T31n1611_p0822c08

Comme par nature elle n’a ni commencement,

Ni milieu, ni fin, elle est incomposée. Douée de la paix du corps absolu, On la dit spontanée.

Charrier, Christian and Patrick Carré. Traité de la Continuité suprême du Grand Véhicule. Plazac: Éditions Padmakara, 2019.

RGVV Commentary on Verse I.6

Tibetan
English
Sanskrit
Chinese

---

Full Tibetan Commentary
Full English Commentary
Full Sanskrit Commentary
Full Chinese Commentary

།ཐོག་མ་དབུས་མཐའ་མེད་པ་ཡི། །རང་བཞིན་ཡིན་ཕྱིར་འདུས་མ་བྱས། །{br}ཞི་བ་ཆོས་ཀྱི་སྐུ་ཅན་ཕྱིར། །ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་ཅེས་བྱ་བར་བརྗོད། །སོ་སོ་རང་གིས་རྟོགས་བྱའི་ཕྱིར། །གཞན་གྱི་རྐྱེན་གྱིས་རྟོགས་མིན་པ། །དེ་ལྟར་རྣམ་གསུམ་རྟོགས་ཕྱིར་མཁྱེན། །ལམ་སྟོན་ཕྱིར་ན་ཐུགས་བརྩེ་བ། །ནུས་པ་ཡེ་ཤེས་ཐུགས་རྗེ་ཡིས། །སྡུག་

---

བསྔལ་ཉོན་མོངས་སྤོང་ཕྱིར་རོ། །དང་པོ་གསུམ་གྱིས་རང་དོན་ཏེ། །ཕྱི་མ་གསུམ་གྱིས་གཞན་དོན་ཡིན། །འདུས་མ་བྱས་ནི་འདུས་བྱས་ལས་བཟློག་པར་ཤེས་པར་བྱའོ། །དེ་ལ་འདུས་བྱས་ནི་གང་ལ་སྐྱེ་བ་ཡང་རབ་ཏུ་ཤེས་ཤིང་། གནས་པ་དང་{br}འཇིག་པ་ཡང་རབ་ཏུ་ཤེས་པ་ནི་འདུས་བྱས་ཞེས་བརྗོད་ལ། དེ་མེད་པའི་ཕྱིར་སངས་རྒྱས་ཉིད་ཐོག་མ་དང་དབུས་དང་ཐ་མ་མེད་པ་འདུས་མ་བྱས་པ། ཆོས་ཀྱི་སྐུས་རབ་ཏུ་ཕྱེ་བར་བལྟ་བར་བྱའོ། །སྤྲོས་པ་དང་རྣམ་པར་རྟོག་པ་ཐམས་ཅད་ཉེ་བར་ཞི་བའི་ཕྱིར་ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པའོ། །{br}རང་བྱུང་གི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་རྟོགས་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར། གཞན་གྱི་རྐྱེན་གྱིས་རྟོགས་པར་བྱ་བ་མ་ཡིན་ནོ། །ཨོ་ཏ་ཡ་ནི་འདིར་མངོན་པར་རྟོགས་པ་ལ་འདོད་ཀྱི་སྐྱེ་བ་ལ་ནི་མ་ཡིན་ནོ། །དེ་ལྟར་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་དེ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་འདུས་མ་བྱས་ཤིང་འཇུག་པ་མེད་པའི་མཚན་ཉིད་ལས་ཀྱང་{br}ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པར་སངས་རྒྱས་ཀྱི་མཛད་པ་ཐམས་ཅད་འཁོར་བ་ཇི་སྲིད་ཀྱི་མཐར་ཐུག་པར་ཐོགས་པ་མེད་ཅིང་རྒྱུན་མི་འཆད་པར་རབ་ཏུ་འཇུག་གོ། །དེ་ལྟར་ཤིན་ཏུ་རྨད་དུ་བྱུང་ཞིང་བསམ་དུ་མེད་པའི་ཡུལ་སངས་རྒྱས་ཉིད་དེ་གཞན་ལས་མ་ཐོས་པར་རང་ཉིད་དེ་སློབ་དཔོན་མེད་པར་{br}རང་བྱུང་གི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་བརྗོད་དུ་མེད་པའི་རང་བཞིན་དུ་མངོན་པར་རྫོགས་པར་སངས་རྒྱས་ཏེ། དེ་རྗེས་སུ་རྟོགས་པ་དང་མི་ལྡན་པ་དམུས་ལོང་དུ་གྱུར་པ་གཞན་དག་ཀྱང་རྟོགས་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར། དེ་རྗེས་སུ་རྟོགས་པའི་ལམ་སྟོན་པར་མཛད་པའི་ཕྱིར་བླ་ན་མེད་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་{br}ཐུགས་རྗེ་དང་ལྡན་པ་ཉིད་དུ་རིག་པར་བྱའོ། །འཇིགས་པ་མེད་པའི་ལམ་ནི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཕྱིར་ལ། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པ་ཡང་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པའི་ཕྱིར་རོ། །རལ་གྲི་དང་རྡོ་རྗེའི་དཔེས་ནི་གོ་རིམས་ཇི་ལྟ་བར་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་ཐུགས་རྗེ་{br}འདི་གཉིས་ཉིད་གཞན་གྱི་སྡུག་བསྔལ་དང་ཉོན་མོངས་པའི་རྩ་བ་འཇོམས་པར་ནུས་པར་བསྟན་ཏོ། །དེ་ལ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་རྩ་བ་ནི་མདོར་ན་གང་ཅི་ཡང་རུང་སྲིད་པ་རྣམས་སུ་མིང་དང་གཟུགས་མངོན་པར་གྲུབ་པའོ། །ཉོན་མོངས་པའི་རྩ་བ་ནི་གང་ཅི་ཡང་རུང་བ་འཇིག་

---

ཚོགས་ལ་མངོན་པར་ཞེན་པ་སྔོན་དུ་འགྲོ་བ་ཅན་གྱི་ལྟ་བ་དང་ཐེ་ཚོམ་མོ། །དེ་ལ་མིང་དང་གཟུགས་ཀྱིས་བསྡུས་པའི་སྡུག་བསྔལ་ནི་མངོན་པར་གྲུབ་པའི་མཚན་ཉིད་གྱིས་ནི་མྱུ་གུ་ལྟ་བུར་ཤེས་པར་བྱ་ལ། དེ་གཅོད་པར་བྱེད་པའི་ཕྱིར། དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་། {br}ཐུགས་རྗེ་གཉིས་ཀྱི་ནུས་པ་རལ་གྲིའི་དཔེས་བསྟན་ཏོ། །ལྟ་བ་དང་ཐེ་ཚོམ་གྱིས་བསྡུས་པ་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་ནི་འཇིག་རྟེན་པའི་རྟོགས་པས་ཤེས་པར་དཀའ་བ་དང་། ཕིགས་པར་དཀའ་བའི་ཕྱིར་ན། ནགས་ཐིབས་པོས་བསྐོར་བའི་རྩིག་པ་དང་འདྲ་བ་དེ་{br}འཇིག་པར་བྱེད་པ་སྟེ་འཇིག་པར་བྱེད་པའི་ཕྱིར། དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་། ཐུགས་རྗེ་དག་རྡོ་རྗེའི་དཔེ་དང་མཐུན་པར་རིག་པར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་ན་ཇི་སྐད་བསྟན་པའི་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་ཡོན་ཏན་དྲུག་པོ་འདི་རྣམས་གོ་རིམས་འདི་ཉིད་ཀྱིས་རྒྱས་པར་རྣམ་པར་{br}དབྱེ་བ་བསྟན་པ་ནི། སངས་རྒྱས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཡུལ་ལ་འཇུག་པ་ཡེ་ཤེས་སྣང་བ་རྒྱན་གྱི་མདོའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ནས་རྟོགས་པར་བྱའོ། །དེ་ལས་ཇི་སྐད་དུ། འཇམ་དཔལ་སྐྱེ་བ་མེད་ཅིང་འགག་པ་མེད་པ་ཞེས་བྱ་བ་འདི་ནི་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་དགྲ་བཅོམ་པ་ཡང་དག་པར་{br}རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཚིག་བླ་དགས་ཏེ་ཞེས་གསུངས་པ་སྟེ། འདིས་ནི་རེ་ཞིག་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་འདུས་མ་བྱས་པའི་མཚན་ཉིད་དོ་ཞེས་བསྟན་ཏོ། །གང་དེའི་རྗེས་ཐོགས་ཉིད་ལ་བཻ་ཌཱུརྱའི་ས་གཞི་དྲི་མ་མེད་པའི་བརྒྱ་བྱིན་གྱི་གཟུགས་བརྙན་གྱི་དཔེ་ཐོག་མར་བྱས་{br}ཏེ། ཇི་སྲིད་དུ་དཔེ་དགུས་དོན་འདི་ཉིད་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ནས་གསུངས་པ། འཇམ་དཔལ་དེ་བཞིན་དུ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་དགྲ་བཅོམ་པ་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ཀྱང་གཡོ་བར་མི་མཛད། སེམས་པར་མི་མཛད། སྤྲོ་བར་མི་མཛད། རྟོག་པར་མི་མཛད། {br}རྣམ་པར་རྟོག་པར་མི་མཛད་ཅིང་། རྟོག་པ་མེད་པ། རྣམ་པར་རྟོག་པ་མེད་པ། སེམས་པ་མེད་པ། ཡིད་ལ་བྱེད་པ་མེད་པ། བསིལ་བར་གྱུར་པ། སྐྱེ་བ་མེད་པ། འགག་པ་མེད་པ། བལྟར་མེད་པ། མཉན་དུ་མེད་པ། བསྣམ་དུ་མེད་པ། མྱང་དུ་མེད་པ། རེག་ཏུ་

---

མེད་པ། མཚན་མ་མེད་པ། རྣམ་པར་རིག་པ་མེད་པ། རྣམ་པར་རིག་པར་བྱ་བ་མ་ཡིན་པ་ཞེས་གསུངས་ཏེ། དེ་ལ་སོགས་པ་ནི་ཉེ་བར་ཞི་བའི་ཚིག་གི་རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་བསྟན་པའོ། །འདིས་ནི་རང་གི་མཛད་པ་དག་ལས་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། སྤྲོས་པ་{br}ཐམས་ཅད་ཞི་བའི་ཕྱིར། དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པ་ཉིད་བསྟན་ཏོ། །དེའི་འོག་ཏུ་གཞུང་ལྷག་མ་ལས་དཔེ་བསྟན་པས་ནི། ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་དེ་བཞིན་ཉིད་མངོན་པར་རྫོགས་པར་བྱང་ཆུབ་པའི་སྒོ་ལ། གཞན་གྱི་རྐྱེན་གྱིས་མངོན་པར་རྟོགས་པ་མ་ཡིན་པ་{br}ཉིད་བསྟན་ཏོ། །གང་ཡང་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་བྱང་ཆུབ་རྣམ་པ་བཅུ་དྲུག་བསྟན་ནས། མཐར་འདི་སྐད་དུ། འཇམ་དཔལ་དེ་ལ་ཆོས་ཐམས་ཅད་དེ་ལྟ་བུའི་རང་བཞིན་དུ་ཆོས་ཐམས་ཅད་མངོན་པར་རྫོགས་པར་བྱང་ཆུབ་སྟེ། སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་ཡང་མ་དག་པ། དྲི་མ་{br}དང་བྲལ་བ། སྐྱོན་དང་བཅས་པའི་ཆོས་ཀྱི་དབྱིངས་གཟིགས་ནས་སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་རྣམ་པར་བརྩེ་བ་ཞེས་བྱ་བའི་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་ཐུགས་རྗེ་ཆེན་པོ་ལ་རབ་ཏུ་འཇུག་གོ། །ཞེས་གསུངས་ཏེ། འདིས་ནི་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་ཐུགས་རྗེ་དང་ལྡན་{br}པ་ཉིད་བརྗོད་དོ། །དེ་ལ་ཆོས་ཐམས་ཅད་དེ་ལྟ་བུའི་རང་བཞིན་དུ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་གོ་རིམས་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་བསྟན་པ་དངོས་པོ་མེད་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་དུའོ། །མངོན་པར་རྫོགས་པར་བྱང་ཆུབ་སྟེ། ཞེས་བྱ་བ་ནི་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་རྣམ་པར་མི་རྟོག་པའི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡེ་{br}ཤེས་ཀྱིས་མཁྱེན་ནས་སོ། །སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་ཞེས་བྱ་བ་ནི། ངེས་པ་དང་། མ་ངེས་པ་དང་། ལོག་པ་ཉིད་དུ་ངེས་པའི་ཕུང་པོར་གནས་པ་རྣམས་ལའོ། །ཆོས་ཀྱི་དབྱིངས་ཞེས་བྱ་བ་ནི། རང་གི་ཆོས་ཉིད་ཀྱི་རང་བཞིན་དང་ཁྱད་པར་མེད་པ་དེ་བཞིན་གཤེགས་{br}པའི་སྙིང་པོའོ། །གཟིགས་ནས་ཞེས་བྱ་བ་ནི་རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀྱི་སྤྱན་སྒྲིབ་པ་མེད་པས་གཟིགས་ནས་སོ། །བྱིས་པ་སོ་སོའི་སྐྱེ་བོ་རྣམས་ཀྱི་ནི་ཉོན་མོངས་པའི་སྒྲིབ་པས་མ་དག་པའོ། །ཉན་ཐོས་དང་རང་སངས་རྒྱས་རྣམས་ཀྱི་ནི་ཤེས་བྱའི་སྒྲིབ་པས་དྲི་མ་

---

དང་མ་བྲལ་བའོ། །བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ཀྱི་ནི་དེ་གཉི་ག་གང་ཡང་རུང་བའི་ལྷག་མས་སྐྱོན་དང་བཅས་པའོ། །རྣམ་པར་བརྩེ་བ་ནི་གདུལ་བྱའི་ཐབས་ཀྱི་སྒོ་སྣ་ཚོགས་པ་གྲུབ་པ་ལ་ཞུགས་པའི་ཕྱིར་རོ། །སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་རབ་ཏུ་འཇུག་པ་ནི། མཉམ་པ་ཉིད་དུ་སེམས་{br}ཅན་གྱི་རྒྱུ་མཚན་དུ་མངོན་པར་རྫོགས་པར་བྱང་ཆུབ་པས་ན་རང་གི་ཆོས་ཉིད་རྟོགས་པ་ཐོབ་པར་དགོངས་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེའི་འོག་ཏུ་བླ་ན་མེད་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་ཐུགས་རྗེའི་རབ་ཏུ་ཞུགས་པ་ལས་མཚུངས་པ་མེད་པའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་རབ་ཏུ་བསྐོར་བ་ལ་འཇུག་པ་མངོན་པར་སྒྲུབ་པའི་སྦྱོར་{br}བ་རྒྱུན་མི་འཆད་པ་གང་ཡིན་པ་འདི་ནི་དེ་གཉིས་ཀྱིས་གཞན་གྱི་དོན་བྱེད་པར་ནུས་པར་རིག་པར་བྱའོ། །དེ་ལ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་ཡོན་ཏན་དྲུག་པོ་དེ་དག་ཉིད་ལས་གོ་རིམས་ཇི་ལྟ་བར་འདུས་མ་བྱས་པ་ལ་སོགས་པ་དང་པོ་གསུམ་དང་ལྡན་པ་ནི་རང་གི་དོན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན་ལ། {br}ཡེ་ཤེས་ལ་སོགས་པ་ལྷག་མ་གསུམ་དང་ལྡན་པ་ནི་གཞན་གྱི་དོན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའོ། །ཡང་ན་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་ནི་མཆོག་ཏུ་རྟག་པ་དང་ཉེ་བར་ཞི་བའི་གནས་རང་མངོན་པར་བྱང་ཆུབ་པ་ལ་གནས་པའི་ཡོན་ཏན་གྱིས་ན་རང་གི་དོན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་བསྟན་པ་དང་། ཐུགས་རྗེ་དང་{br}ནུས་པ་དག་གིས་ནི་བླ་ན་མེད་པའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་ཆེན་པོ་རབ་ཏུ་འཇུག་པའི་ཡོན་ཏན་གྱིས་ན་གཞན་གྱི་དོན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་བསྟན་ཏོ།

It is unconditioned because its nature

Is to be without beginning, middle, and end.

It is declared to be effortless

Because it possesses the peaceful dharma body. I.6

It is not produced through other conditions

Because it is to be realized personally. {D78a}

Thus, it is wisdom because it is threefold awakening.

It is compassion because it teaches the path. I.7

It is power because it overcomes suffering

And the afflictions through wisdom and compassion.

One’s own welfare is by virtue of the first three qualities

And the welfare of others by virtue of the latter three. I.8

Being "unconditioned" should be understood as the opposite of being conditioned. Here, what is called "conditioned" is that in which arising is perceived and abiding and ceasing are perceived too. Because of the lack of these [three characteristics], buddhahood is to be regarded as being without beginning, middle, and end and as consisting of the unconditioned dharmakāya. It is effortless because all reference points and conceptions are at peace.

It is not produced by other conditions because it is to be realized by self-arisen wisdom (here, udaya means "awakening" and not "arising"). Even though it is unconditioned and has the characteristic of being inactive, from tathāgatahood all activities of the perfect Buddha unfold without effort in an unimpeded and uninterrupted manner until the end of saṃsāra. Thus, buddhahood, which is a truly amazing and inconceivable object, is completely and perfectly realized as being inexpressible in nature by [the Buddha] himself, [that is,] not after having heard [about it] from others, but through the self-arisen wisdom that is not caused by a master. Thereafter, in order to help awaken others, who have not awakened to such an awakening {P79a} and are blind by birth, [the Buddha] teaches them the path that leads to that [awakening]. Therefore, one should understand that [the Buddha] is endowed with unsurpassable wisdom and compassion.

The fearlessness of the path is due to its being beyond the world. Its being beyond the world is due to its never turning back. In due order, the examples of a sword and a vajra elucidate that both the wisdom and compassion of the Tathāgata have the power to overcome the roots of the suffering and the afflictions of others. Here, in brief, the root of suffering consists of anything that comes about as [the five skandhas of] name and form within [any possible saṃsāric] existence. The root of the afflictions {D78b} consists of any views and doubts that are preceded by clinging to a real personality. Here, by virtue of its characteristic of coming forth, the suffering that consists of name and form is to be understood as being represented by a sprout. {J9} Since the power of both the wisdom and the compassion of the Tathāgata cuts through this [suffering], it should be known to be illustrated by the example of a sword. The afflictions to be relinquished through seeing, which consist of said views and doubts and are difficult to understand through mundane wisdom, are difficult to penetrate. Therefore, they resemble a wall concealed by a thick forest. Due to being what breaks through these [afflictions], the power of both the wisdom and the compassion of the Tathāgata should be understood to be illustrated by the example of a vajra.

The instruction on the detailed analysis of these six qualities of the Tathāgata as described should be known in this order according to the Sarvabuddhaviśayāvatārajñānālokālaṃkārasūtra. There it is said:

Mañjuśrī, [through this specification,] "what is without arising and without ceasing" {P79b} [should be understood to be a designation of] the Tathāgata Arhat, the completely perfect Buddha.

Through this, it is explained first that the Tathāgata has the characteristic of being unconditioned. Right after this, the Tathāgata’s being without arising and without ceasing [is illustrated] by nine examples, starting with the example of a reflection of Śakra on a ground of stainless beryl. With regard to the meaning [of this], [the sūtra] says:

Mañjuśrī, likewise, the Tathāgata Arhat, the completely perfect Buddha, does not move, does not reflect, is not discursive, does not think, and does not conceptualize. He is without thought, without conception, without reflection, without mental engagement, peaceful, without arising, and without ceasing. He cannot be seen, cannot be heard, cannot be smelled, cannot be tasted, and cannot be touched. {D79a} He is without characteristics, without cognizing, and without being cognizable.

Thus and further goes the [sūtra’s] discussion of different aspects of peacefulness. Through this, it is explained that the Tathāgata is effortless because in his own actions all discursiveness and conceptions are at peace. Then, the discussion of the [nine] examples in the following passage [of the sūtra] explains the completely perfect awakening of the Tathāgata without any other conditions with regard to the gateways to the completely perfect awakening to the suchness of all phenomena. At the end, after having taught the sixteen aspects of the awakening of the Tathāgata, [the sūtra] says the following:

Here, Mañjuśrī, once the Tathāgata has completely and perfectly awakened to all phenomena’s having such a nature and {P80a} has seen the dharmadhātu of sentient beings to be impure, not stainless, and blemished, {J10} his great compassion, which is called "playful mastery," unfolds for [all] sentient beings.

This states that the Tathāgata is endowed with unsurpassable wisdom and compassion. [In this passage,] "all phenomena’s having such a nature" [refers to phenomena] as they have been taught above as having the nature of the lack of entity."Completely and perfectly awakened" [means] "realized by nonconceptual buddha wisdom that accords with reality." "Of sentient beings" [means] "of those who are categorized as the groups [whose disposition] is certain [in terms of what is correct], [whose disposition] is uncertain, and [whose disposition] is certain in terms of what is mistaken." "The dharmadhātu" [refers to their] tathāgata heart, which in essence is not different from the [Buddha’s] own true nature. "Has seen" [means] "having seen all the aspects [of this tathāgata heart in different beings] with the Buddha’s unobscured eyes." "Impure" [refers to the impurity] of ordinary naive beings due to their afflictive obscurations. "Not stainless" [refers to the impurity] of śrāvakas and pratyekabuddhas due to their cognitive obscurations. {D79b} "Blemished" [refers to the impurity] of bodhisattvas due to their remainders of either one of both of those [obscurations]. [The Buddha’s compassion is called] "playful mastery" because of having entered into various gateways of perfect means of guidance. That this "compassion unfolds for [all] sentient beings" is because [the Buddha], as being the one who possesses the awakening of having completely and perfectly awakened for the sake of all sentient beings due to [their] being equal [for him to himself], has the intention to [make them] attain the realization of [the Buddha’s] own true nature [that abides in them too]. Thereafter, due to the unfolding of unsurpassable wisdom and compassion, [the Buddha] engages in bringing about his turning of the wheel of the unequaled dharma in an uninterrupted manner. {P80b} This is to be understood as the power of both [wisdom and compassion] with regard to promoting the welfare of others.

Here, from among these six qualities of the Tathāgata, in due order, to be endowed with the first three' [qualities] (such as being unconditioned) represents the fulfillment of one’s own welfare, while [being endowed] with the latter three (such as wisdom) represents the fulfillment of the welfare of others. Or, [one can say that] it is [the quality of] wisdom that elucidates the fulfillment of one’s own welfare, which is due to its having the property of being the basis of the completely perfect self-awakening that is the supreme and eternal abode of peace. Compassion and power [indicate] the fulfillment of the welfare of others due to their having the property of being the basis of [the activity of] turning the wheel of the great unsurpassable dharma.

anādimadhyanidhanaprakṛtatvādasaṃskṛtam/

śāntadharmaśarīratvādanābhogamiti smṛtam//6//

pratyātmamadhigamyatvādaparapratyayodayam/

jñānamevaṃ tridhā bodhāt karuṇā mārgadeśanāt//7//

śaktirjñānakṛpābhyāṃ tu duḥkhakleśanibarhaṇāt/

tribhirādyairguṇaiḥ svārthaḥ parārthaḥ paścimaistribhiḥ//8//

saṃskṛtaviparyayeṇāsaṃskṛtaṃ veditayvam/ tatra saṃskṛtamucyate yasyotpādo'pi prajñāyatesthitirapi bhaṅgo'pi prajñāyate/ tadabhāvādbuddhatvamanādimadhyanidhanamasaṃskṛtadharmakāya prabhāvitaṃ draṣṭavyam/ sarvaprapañcavikalpopaśāntatvādanābhogam/ svayaṃbhūjñānādhigamyatvādaparapratyayodayam/ udayo'trābhisaṃbodho'bhipretotpādaḥ/ ityasaṃskṛtādapravṛttilakṣaṇādapi tathāgatatvādanābhogataḥ sarvasaṃbuddhakṛtyamā saṃsārakoṭeranuparatamanupacchinnaṃ pravartate/

ityevamatyadbhutācintyaviṣayaṃ buddhatvamaśrutvā parataḥ svayamanācāryakeṇa svayaṃbhūjñānena nirabhilāpyasvabhāvatāmabhisaṃbudhya tadanubodhaṃ pratyabudhānāmapi jātyandhānāṃ pareṣāmanubodhāya tadanugāmimārgavyupadeśakaraṇādanuttarajñānakaruṇānvitatvaṃ veditavyam/ mārgasyābhayatvaṃ lokottaratvāt/ lokottaratvamapunarāvṛttitaśca/ yathākramaṃ paraduḥkhakleśamūlasamudghātaṃ pratyanayoreva tathāgatajñānakaruṇayoḥ śaktirasivajradṛṣṭāntena paridīpitā/ tatra duḥkhamūlaṃ samāsato yā kacidbhaveṣu nāmarūpābhinirvṛttiḥ/ kleśamūlaṃ ya kācitsatkāyābhiniveśapūrvikā dṛṣṭirvicikitsā ca/ tatra nāmarūpasaṃgṛhītaṃ duḥkhamabhinirvṛttilakṣaṇatvādaṅkurasthānīyaṃ veditavyam/ tacchettṛtve tathāgatajñānakaruṇāyoḥ śaktirasidṛṣṭantenopamitā veditavyā/ dṛṣṭivicikitsāsamgṛhīto darśanamārgapraheyaḥ/ kleśo laukikajñānaduravagāho durbhedaṃtvādvanagahanopagūḍhaprākārasadṛśaḥ/ tadbhettṛtvāt tathāgatajñānakaruṇayoḥ śaktirvajradṛṣṭāntenopamitā veditavyā/

ityete yathāddiṣṭāḥ ṣaṭ tathāgataguṇā vistaravibhāganirdeśato'nayaivānupūrvyā sarvabuddhaviṣayāvatārajñānālokālaṃkārasūtrānusāreṇānugantavyāḥ/ tatra yaduktamanutpādo'nirodha iti mañjuśrīstathāgato'rhan samyaksaṃbuddha eṣa ityanena tāvadasaṃskṛtalakṣaṇastathāgata iti paridīpitam/ yatpunaranantaraṃ vimalavaiḍūryapṛthivīśakrapratibimbodāharaṇamādiṃ kṛtvā yāvannavabhirudāharaṇairetamevānutpādānirodhatathāgatārthamadhikṛtyāha/ evameva mañjuśrīstathāgato'rhan samyaksaṃbuddho neñjate na viṭhapati na prapañcayati na kalpayati na vikalpayati/ akalpo'vikalpo'citto'manasikāraḥ śītibhūto'nutpādo'nirodho'dṛṣṭo'śruto'nāghrāto'nāsvādito'spṛṣṭo'nimitto'vijñaptiko'vijñapanīya ityevamādirupaśamaprabhedapradeśanirdeśaḥ/ anena svakriyāsu sarvaprapañcavikalpopaśāntatvādanābhogastathāgata iti paridīpitam/ tata ūrdhvamudāharaṇanirdeśādavaśiṣṭena granthena sarvadharmadharmatathatābhisaṃbodhamukheṣvaparapratyayābhisaṃbodhastathāgatasya paridīpitaḥ/ yatpunarante ṣoḍaśākārāṃ tathāgatabodhiṃ nirdiśyaivamāha/ tatra mañjuśrīstathāgatasyaivaṃrūpān sarvadharmānabhisaṃbudhya sattvānāṃ ca dharmadhātuṃ vyavalokyāśuddhamavimalaṃ sāṅganaṃ vikrīḍitā nāma sattveṣu mahākaruṇā pravartata iti/ anena tathāgatasyānuttarajñānakaruṇānvitatvamudbhāvitam/ tatraivaṃrūpān sarvadharmāniti yathāpūrva nirdiṣṭānabhāvasvabhāvāt/ abhisaṃbudhyeti yathābhūtamavikalpabuddhajñānena jñātvā/ sattvānāmiti niyatāniyatamithyāniyatarāśivyavaśitānām/ dharmadhātumiti svadharmatāprakṛtinirviśiṣṭattathāgatagarbham/ vyavalokyeti sarvākāramanāvaraṇena buddhacakṣuṣā dṛṣṭvā/ aśuddhaṃ kleśāvaraṇena bālapṛthagjanānām/ avimalaṃ jñeyāvaraṇena śrāvakapratyekabuddhānām/ sāṅganaṃ tadubhayānyatamaviśiṣṭatayā bodhisattvānām/ vikrīḍitā vividhā saṃpannavinayopāyamukheṣu supraviṣṭatvāt/ sattveṣu mahākaruṇā pravartata iti samatayā sarvasattvanimittamabhisaṃbuddhabodheḥ svadharmatādhigamasaṃprāpaṇāśayatvāt/ yadita ūrdhvamanuttarajñānakaruṇāpravṛtterasamadharmacakrapravartanābhinirhāraprayogāśraṃsanamiyamanayoḥ parārthakaraṇe śaktirveditavyā/ tatraiṣāmeva yathākramaṃ ṣaṇṇāṃ tathāgataguṇānāmādyaistribhirasaṃskṛtādibhiryogaḥ svārthasaṃpat/ tribhiravaśiṣṭairjñānādibhiḥ parārthasaṃpat/ api khalu jñānena paramanityopaśāntipadasvābhisaṃbodhisthānaguṇāt svārthasaṃpat paridīpitā/ karuṇāśaktibhyāmanuttaramahādharmacakrapravṛttisthānaguṇāt parārthasaṃpaditi/

偈言

非初非中後 自性無為體 及法體寂靜 故自然應知 唯內身自證 故不依他知 如是三覺知 慈心為說道 智悲及力等 拔苦煩惱刺 初三句自利 後三句利他

此偈明何義遠離有為名為無為應知又有為者生住滅法無彼有為是故佛體非初中後故得名為無為法身應知偈言佛體無前際[＊]及無中間際[＊]亦復無後際故又復遠離一切戲論虛妄分別寂靜體故名為自然應知偈言寂靜故不依他知者不依他因緣證知故不依他因緣證知者不依他因緣生故不依他因緣生者自覺不依他覺故如是依於如來無為法身相故一切佛事無始世來自然而行常不休息如是希有不可思議諸佛境界不從他聞不從他聞者不從師聞自自在智無言之體而自覺知偈言自覺知故既自覺知已然後為他生盲眾生令得覺知為彼證得無為法身說無上道是故名為無上智悲應知偈言既自覺知已為欲令他知是故為彼說無畏常恒道故無畏

---

常恒道者明道無畏是常是恒以出世間不退轉法如是次第又拔他苦煩惱根本如來智慧慈悲及神力如是三句刀金剛杵譬喻示現又以何者為苦根本略說言之謂三有中生名色是又何者為煩惱根本謂身見等虛妄邪見疑戒取等又名色者是彼所攝所生苦芽應知如來智慧慈悲心等能割彼芽以是義故說刀譬喻偈言佛能執持彼智慧慈悲刀故割截諸苦芽故又邪見疑所攝煩惱見道遠離以世間智所不能知稠林煩惱不能破壞如世間中樹林牆等彼相似法以如來力能破壞彼以是故說金剛杵喻偈言及妙金剛杵故摧碎諸見山覆藏顛倒意及一切稠林故此六種句如來莊嚴智慧光明入一切佛境界經中次第顯說應知應云何知彼經中言文殊師利如來應正遍知不生不滅者此明如來無為之相又復次說無垢清淨琉璃地中帝釋王身鏡像現等如是乃至九種譬喻皆明如來不生不滅又言文殊師利如來應正遍知清淨法身亦復如是不動不生心不戲論不分別不分別無分別不思無思不思議無念寂滅寂靜不生不滅不可見不可聞不可嗅不可嘗不可觸無諸相不可覺不可知如是等句皆說寂靜差別之相此明何義明佛一切所作事中遠離一切戲論分別寂靜自然次說餘殘修多羅彼中說言如實覺知一切法門者此明如來不依他故證大菩提又復次說如來菩提有十六種是故經言文殊師利如來如是如

---

實覺知一切諸法觀察一切眾生法性不淨有垢有點奮迅於諸眾生大悲現前此明如來無上智悲應知文殊師利如來如是如實覺知一切法者如向前說無體為體如實覺知者如實無分別佛智知故觀察一切眾生法性者乃至邪聚眾生如我身中法性法體法界如來藏等彼諸眾生亦復如是無有差別如來智眼了了知故不淨者以諸凡夫煩惱障故有垢者以諸聲聞辟支佛等有智障故有點者以諸菩薩摩訶薩等依彼二種習氣障故奮迅者能如實知種種眾生可化方便入彼眾生可化方便種種門故大悲者成大菩提得於一切眾生平等大慈悲心為欲令彼一切眾生如佛證智如是覺知證大菩提故次於一切眾生平等轉大法輪常不休息如是三句能作他利益故名為力應知又此六句次第初三種句謂無為等功德如來法身相應示現自利益餘三種句所謂智等示現他利益又復有義以有智慧故證得第一寂靜法身是故名為自利益又依慈悲力等二句轉大法輪示現他利益

Other English translations

Obermiller (1931)

Having by nature no beginning,

Middle, nor end, (the Buddha) is immutable.

Being, in his Cosmical Essence, quiescent,

He is spoken of as acting without effort.

Takasaki (1966)

As having neither beginning, middle nor end by nature,

It is immutable;

Being the body of quiet character,

It is free from any effort, — thus remembered by tradition

Fuchs (2000)

Its nature is without beginning, middle, or end;

hence [the state of a buddha] is uncreated.

Since it possesses the peaceful dharmakaya,

it is described as being "spontaneously present."

Textual sources

Commentaries on this verse

Academic notes